หมายถึงกระบวนการจัดการและกำจัดของเสียที่เกิดจากการผลิตหรือการดำเนินกิจกรรมต่าง ๆ ของมนุษย์ โดยมีเป้าหมายเพื่อป้องกันไม่ให้ของเสียเหล่านั้นเป็นอันตรายต่อสิ่งแวดล้อม สุขภาพของประชาชน และช่วยให้เกิดการใช้ทรัพยากรอย่างยั่งยืน การกำจัดของเสียสามารถแบ่งออกเป็นหลายวิธี ตามประเภทและลักษณะของของเสีย
ประเภทของของเสีย
1. **ของเสียอันตราย (Hazardous Waste)**: ของเสียที่เป็นอันตรายต่อสุขภาพหรือสิ่งแวดล้อม เช่น สารเคมีอันตราย ของเสียอุตสาหกรรม หรือสารพิษ
2. **ของเสียไม่อันตราย (Non-Hazardous Waste)**: ของเสียทั่วไปที่ไม่เป็นอันตราย เช่น ขยะครัวเรือน กระดาษ พลาสติก
3. **ของเสียที่ย่อยสลายได้ (Biodegradable Waste)**: ของเสียที่สามารถย่อยสลายได้ตามธรรมชาติ เช่น เศษอาหาร ใบไม้ ผลิตภัณฑ์จากธรรมชาติ
4. **ของเสียที่ย่อยสลายไม่ได้ (Non-Biodegradable Waste)**: ของเสียที่ย่อยสลายได้ยากหรือใช้เวลานาน เช่น พลาสติก โลหะ
### วิธีการกำจัดของเสีย
1. **การฝังกลบ (Landfilling)**
การฝังกลบเป็นวิธีการกำจัดของเสียที่ได้รับความนิยมที่สุดในหลายประเทศ โดยนำของเสียไปฝังในพื้นที่ที่กำหนด แต่การฝังกลบอาจก่อให้เกิดปัญหาต่อสิ่งแวดล้อม เช่น การปนเปื้อนของน้ำใต้ดินหรือการปล่อยก๊าซเรือนกระจก เช่น ก๊าซมีเทน
2. **การเผาขยะ (Incineration)**
การเผาเป็นวิธีการกำจัดของเสียที่ลดปริมาณของเสียลงอย่างมาก และในบางกรณีอาจสามารถผลิตพลังงานได้จากการเผา แต่การเผาขยะอาจสร้างมลพิษทางอากาศ เช่น ก๊าซพิษหรือสารเคมีอันตราย
3. **การรีไซเคิล (Recycling)**
การนำของเสียกลับมาใช้ใหม่โดยการแปรรูปหรือใช้ซ้ำ เช่น การรีไซเคิลกระดาษ พลาสติก แก้ว และโลหะ วิธีนี้ช่วยลดปริมาณขยะที่ถูกกำจัด และช่วยประหยัดทรัพยากรธรรมชาติ
4. **การย่อยสลายทางชีวภาพ (Composting)**
การนำขยะอินทรีย์ เช่น เศษอาหาร ใบไม้ ไปย่อยสลายโดยกระบวนการทางธรรมชาติจนกลายเป็นปุ๋ยอินทรีย์ วิธีนี้เป็นมิตรต่อสิ่งแวดล้อมและช่วยลดปริมาณขยะที่ต้องกำจัด
5. **การกำจัดของเสียอันตราย (Hazardous Waste Disposal)**
ของเสียอันตรายต้องการกระบวนการพิเศษในการกำจัด เช่น การเผาในเตาเผาเฉพาะ การฝังกลบในพื้นที่ปลอดภัย หรือการบำบัดด้วยวิธีการทางเคมีหรือชีวภาพ
6. **การผลิตพลังงานจากขยะ (Waste-to-Energy)**
การนำของเสียมาแปรรูปเป็นพลังงาน เช่น การเผาขยะเพื่อผลิตไฟฟ้าหรือพลังงานความร้อน เป็นวิธีที่ช่วยลดปริมาณขยะและนำของเสียมาใช้ให้เกิดประโยชน์
### หลักการลดและจัดการของเสีย (3R: Reduce, Reuse, Recycle)
การจัดการของเสียอย่างมีประสิทธิภาพจะเน้นที่การลดปริมาณของเสียตั้งแต่ต้นทาง โดยใช้แนวคิด 3R:
1. **Reduce (ลดการใช้)**: การลดปริมาณการใช้ทรัพยากรและการผลิตของเสีย เช่น การลดการใช้พลาสติกหรือการผลิตสินค้าที่ใช้ทรัพยากรน้อยลง
2. **Reuse (ใช้ซ้ำ)**: การนำสิ่งของหรือผลิตภัณฑ์กลับมาใช้ใหม่ เช่น การใช้ถุงผ้าแทนถุงพลาสติก การซ่อมแซมสิ่งของแทนการทิ้ง
3. **Recycle (รีไซเคิล)**: การนำของเสียกลับมาแปรรูปเพื่อใช้ใหม่ เช่น การรีไซเคิลขวดพลาสติก กระดาษ หรือโลหะ
### ปัญหาที่เกี่ยวข้องกับการกำจัดของเสีย
1. **มลพิษทางอากาศและน้ำ**: ของเสียที่ไม่ได้รับการกำจัดอย่างเหมาะสมอาจก่อให้เกิดการปนเปื้อนในน้ำใต้ดิน แม่น้ำลำคลอง หรือปล่อยก๊าซเรือนกระจกสู่บรรยากาศ
2. **พื้นที่ฝังกลบไม่เพียงพอ**: การฝังกลบขยะในหลายพื้นที่อาจประสบปัญหาพื้นที่ไม่เพียงพอ เนื่องจากปริมาณขยะเพิ่มขึ้นอย่างรวดเร็ว
3. **การจัดการของเสียอันตราย**: การกำจัดของเสียอันตรายต้องใช้เทคโนโลยีและการจัดการเฉพาะเพื่อป้องกันผลกระทบต่อสุขภาพและสิ่งแวดล้อม
การกำจัดของเสียอย่างมีประสิทธิภาพเป็นปัจจัยสำคัญในการรักษาสิ่งแวดล้อมและลดผลกระทบที่อาจเกิดขึ้นจากการดำเนินกิจกรรมของมนุษย์